Katılım düştü, geçersiz oylar arttı: Demokrasi kırılgan! Siyasi bilimci Dr. Sevba Abdula yorumluyor

Kuzey Makedonya’da 2025 yerel seçimleri, katılım oranının düşük, geçersiz oy sayılarının ise dikkat çekici biçimde yüksek olduğu bir seçim olarak kayıtlara geçti. Seçmen sandığa gitmedi. Gidenlerin bir kısmı ise geçersiz oyla konuştu.

Bu sessizlik, sadece bir ilgisizlik değil; siyasete duyulan güvenin, beklentilerin ve temsil duygusunun sorgulandığı bir dönemin işareti olabilir. Peki bu tablo ne anlama geliyor? Seçmen ne anlatmak istiyor? Bu soruları siyasi bilimci Dr. Sevba Abdula ile konuştuk. Dr. Sevba, düşük katılımı ve geçersiz oyları birer “toplumsal uyarı” olarak değerlendiriyor. Ona göre bu seçim, sadece kazananları değil, katılmayanları da anlamaya çalışmamız gereken bir seçimdi. Dr. Sevba, seçmenin seçimlerde kendini göstermemeye başladığını belirterek, bunun sadece ilgisizlik değil, siyasete karşı bir güvensizlik ve ilgisizlik olabileceğini ifade etti. “İleri demokrasilerde düşük katılım olağan karşılanabilir. Ama Kuzey Makedonya gibi demokrasisi gelişmekte olan ülkelerde bu durum belirli konuları gündeme getirebilir” dedi. Seçmenin sandığa gitmemesini bir tür demokratik davranış biçimi olarak değerlendiren Dr. Sevba, siyasetin sunduğu programların belirli seçmeni ikna etmemiş olabileceğinin altını çizdi. Özellikle Makedon seçmeninde beklentilerin düşük olduğunu ve güven eksikliğinin belirleyici bir faktör haline geldiğini vurguladı. Dr. Sevba Abdula, “Seçmenin bu durumuna dikkatlice bakmak gerekiyor. Birçok etken var aslında gitmeme bağlamda teorik olarak. Bu bazen “siyasal yetersizlik” olabilir. Siyasetin sunduğu programlara, siyasetin sunduğu tasavvura seçmenin ilgi göstermemesi ve ikna olmaması. Seçmenin, siyasetten beklentisinin düşük olmasını ortaya koyabilir. Bazen siyasete güvensizlik olabilir” ifadelerini kullandı. Göçün bu düşüşteki en belirleyici faktörlerden biri olduğunu dile getiren Abdula, Avrupa’da çalışan Makedonya vatandaşlarının seçimlere ilgisizliğinin katılımı doğrudan etkilediğini söyledi. “Göç, sanırım bütün bu hikâyenin ana değişkenlerinden biri”, dedi. Sivil toplumun zayıflaması, siyasallaşması ve baskı gücünü kaybetmesinin de seçmenin kararını şekillendiren unsurlar arasında yer aldığını ekledi. Geçersiz oylar arttı: Seçmen ne mesaj veriyor? 2025 yerel seçimlerinde sadece düşük katılım değil, aynı zamanda geçersiz oy sayılarındaki artış da dikkat çekti. Devlet Seçim Komisyonu’nun verilerine göre, geçersiz oy oranları da önceki seçimlere kıyasla belirgin biçimde yükseldi. Siyasi bilimci Dr. Sevba Abdula, bu tabloyu seçmenin siyasal sisteme verdiği bir tepki olarak yorumluyor. Özellikle Makedon seçmeninde gözlenen geçersiz oy eğiliminin, siyasi partilere yönelik bir güven kaybını işaret ettiğini ifade etti. “Bu seçimde iki temel karakteristik öne çıktı. Makedon ve Arnavut seçmen davranışları birbirinden ayrıştı” dedi. Sevba, Arnavut seçmenin seçimleri bir tür referandum gibi gördüğünü ve özellikle Çayır, Kalkandelen ve Kırçova gibi büyük belediyelerde katılımın 2021 yerel seçimlerinin bile üzerine çıktığını belirtti. Bu bölgelerde oyların dikkatli ve bilinçli şekilde kullanıldığını vurguladı. “Arnavut blokunda ciddi bir rekabet vardı. Oylar dikkatli şekilde verildi” ifadelerini kullandı. Ancak Makedon seçmeninde tablo farklı olduğunu vurgulayan siyasi bilimci Dr. Sevba, yaklaşık 300 bin oynak seçmenin olduğunu hatırlattı. SDSM’ye yönelik güven kaybının altını çizen Sevba Abdula, bu kitlenin başka bir partiye yönelmek yerine tamamen seçim dışı kaldığını belirtti.  “Manastır, Kumanova, Üsküp’ün büyük belediyelerinde katılım düşük kaldı. Bunlar SDSM’nin güçlü olduğu yerlerdi. Seçmen ne iktidara ne muhalefete oy vermek istemedi” dedi. Geçersiz oyların Makedon seçmeninde yoğunlaştığını ifade eden Abdula, seçmenlerin mevcut partilere güvenmediği gibi alternatiflere de yönelmedi. Bu da hem katılımın düşmesine hem de geçersiz oyların artmasına neden oldu. Abdula’ya göre belediyeler genelde iktidarla uyumlu çalışmayı tercih eder. Bu nedenle yerel seçimlerde iktidar partisine yönelim olağandır. Demokrasiye dair uyarı: “Etnik temelli siyaset alan bulabilir” 2025 yerel seçimlerinde VMRO DPMNE’nin çok sayıda belediyeyi kazanması, Kuzey Makedonya’daki demokratik denge açısından yeni tartışmaları da beraberinde getirdi. Siyasi bilimci Sevba Abdula, ortaya çıkan tabloyu bir “toplumsal uyarı” olarak değerlendirdi. Özellikle Makedon seçmenin tercihleri üzerinden şekillenen siyasi yapının, ülkenin demokratik geleceği açısından dikkatle izlenmesi gerektiğini ifade etti. Makedonların ülkenin en büyük egemen nüfusu olduğunu hatırlatan Sevba, belediyecilik kararlarında her zaman belirleyici rol oynadıklarını söyledi. “Bu kadar yoğun bir şekilde tek bir milliyetçi partinin etrafında toplanmak, her ne kadar ‘değiştik’ denilse de kaygı verici bir tablo oluşturabilir” dedi. Sevba, bu yönelimin Kuzey Makedonya’nın yeniden etnik temelli ve otoriter bir siyasal hikâyeye evrilme riskini taşıdığını vurguladı. Bu nedenle hem siyasi aktörlerin hem de sivil toplumun süreci dikkatle takip etmesi gerektiğinin altını çizdi. “Sivil toplumun da bu bağlamda daha net konuşabilmesi lazım, siyasetin de. Çünkü bu bir yerde bir etnik temelli, otoriterlik ortaya çıkarsa diğer gruplarda da benzer refleksler gelişir” ifadelerini kullandı. Öte yandan Arnavut, Türk ve diğer etnik gruplarda daha rekabetçi ve çok sesli bir siyasi ortamın oluştuğunu belirten Sevba, bu çeşitliliğin demokrasinin sağlıklı işlemesi açısından olumlu bir tablo sunduğunu söyledi. Dr. Sevba, özellikle Makedon merkez siyasetinde SDSM’nin dışarıda kaldığı ve çok zayıfladığı her seçimde, milliyetçi ve etnik temelli siyasetin alan kazandığını ve bu durumun, demokratik çeşitliliği zayıflatabileceğini vurguladı. “Batı Makedonya’dan Avrupa’ya, Doğu’dan ise Üsküp’e doğru göç yaşanıyor” Gostivar, Vrapçişte, Mavrovo-Rostuşe ile Merkez Jupa Belediyelerinde ise ilk turda seçime katılım oranları belirlenen yüzdeliğin altında kaldığı için, seçim ileri bir tarihte tekrarlanacak. Siyasi bilimci Dr. Sevba Abdula, özellikle Gostivar’daki durumu “demokrasi açısından bir alarm” olarak nitelendirdi. “Gostivar’da geçen seçimde de sınırdaydık. Bu kez kritik eşik aşıldı. Halk ya tepki gösteriyor ya güvensizlik duyuyor ya da hiçbir şeyin değişmeyeceğine inanıyor. Ancak göç çok büyük bir etken” dedi. Sevba, 2000’lerden 2020’ye kadar 300 binin üzerinde Makedonya vatandaşının göç ettiğini, önümüzdeki 10 yılda da benzer bir göç dalgasının beklendiğini ifade etti. Özellikle Batı Makedonya’dan Avrupa’ya, Doğu’dan ise Üsküp’e doğru yaşanan göç hareketinin, seçmen davranışlarını doğrudan etkilediğini vurguladı. Yorumcu Sevba, “Gostivar örneği bize göçle ilişkili bir örnek olduğunu düşünüyorum. Zaten belediyeler bu bağlamda bir alarm içinde ama Gostivar bize bunun tam resmini vermiş oldu. Bir alarm veriyor!”, şeklinde konuştu. Röportajın sonunda genel tabloya değinen Sevba, SDSM seçmeninin sandığa gitmediğini, Arnavut seçmeninin rekabetçi bir süreç yaşadığını, Türk Demokratik Partisi’nin (TDP) yeni yönetimiyle önemli bir başarı elde ettiğini ifade etti. VMRO DPMNE’nin ise kitlesini koruyarak seçimden güçlü çıktığını belirtti. Hüsamettin GİNA