Kosova, Arnavutluk, Bosna-Hersek, Karadağ ve Kuzey Makedonya, Avrupa Birliği’nin (AB) 1 Ocak 2026'dan itibaren yürürlüğe girecek karbon vergisine (CBAM) hazırlıksız. CEE Bankwatch Network tarafından yayımlanan yeni bir rapora göre, Batı Balkan ülkeleri bu mekanizmaya yönelik hazırlıkları tamamlayamadı ve bu durum, bölgede adil bir enerji dönüşümünü tehlikeye atıyor.

AB'nin karbon sınırda düzenleme mekanizması (CBAM), elektrik enerjisi, çelik, demir, çimento, gübre, alüminyum ve hidrojen gibi belirli ürünlerin ithalatçılarına, bu ürünlerin üretildiği ülkelerdeki karbon salınımı için ek ödeme yapmalarını gerektirecek. Bu, yüksek oranda kömür, petrol ve gaz kullanan ülkelerden gelen ithalatı, örneğin Kuzey Makedonya'dan, daha pahalı hale getirecek.

Batı Balkan ülkelerinden, özellikle Kosova, Karadağ, Bosna-Hersek ve Kuzey Makedonya, AB'ye elektrik enerjisi ihraç ederken yüksek karbon salınımı nedeniyle CBAM ücretleriyle karşı karşıya kalacak. Elektrik enerjisi ithalatı yapan AB ülkeleri (İtalya, Hırvatistan, Macaristan, Romanya, Bulgaristan ve Yunanistan), daha pahalı karbonlu enerji kaynaklarıyla ithalat yapmak zorunda kalacak veya yeni tedarikçiler aramak zorunda kalacak.

Bununla birlikte, Kuzey Makedonya, bu vergi gelirlerini toplamak için gerekli olan İklim Eylemi Yasası'nı henüz kabul etmedi. Bu yasa, yerel kömürlü enerjiye bağımlı bölgelerde (Bitola ve Kičevo) enerji dönüşümünü finanse etmek için bir fon oluşturmayı öngörüyor. Ancak yasa, 2021'den bu yana hala meclisten geçmedi. Eko-svest adlı çevre kuruluşundan Elena Nikolovska, “Bu yasa bir an önce kabul edilmelidir. Aksi takdirde, enerji dönüşümünü hızlandırmak ve kömürle çalışan bölgeler için gerekli finansmanı sağlamak mümkün olmayacaktır” dedi.

Batı Balkan ülkeleri, CBAM vergisi ödemeyecek, ancak elektrik ihracat gelirlerinde kayıplar yaşayacak. AB, Bosna-Hersek, Karadağ, Kuzey Makedonya ve Sırbistan’dan yılda yaklaşık 965 milyon euro gelir elde edebilir. Bu gelir, AB bütçesine aktarılacak ve bölgedeki ülkeler bu parayı kullanma şansı bulamayacak.

Eğer bu ülkeler hazırlıklı olsaydı, CBAM’ın etkilerini hafifletebilir ve yıllık 4,2 milyar avroya kadar gelir elde edebilirlerdi. Bu gelirler, sürdürülebilir enerji dönüşümünü finanse etmek ve kömürle çalışan bölgeleri desteklemek için kullanılabilirdi. Ancak mevcut durumda, AB bu bölgeden gelen elektrik ihracatından fayda sağlayacakken, Batı Balkan ülkeleri, bu fırsatı kaçırmış olacak.

CEE Bankwatch Network'ten yapılan açıklamada, “CBAM’ın tam olarak devreye girmesine sadece iki ay kaldı, ancak hükümetler ve kamu hizmeti şirketlerinden hala erteleme ve muafiyet beklentileri duyuyoruz. Ancak erteleme olmayacak ve hiçbir ülke AB düzenlemelerinden muafiyet alacak durumda değil. Artık hayal kurmayı bırakıp hazırlıklara başlamalılar” denildi.